Maciej LUNIAK  prof. dr hab. (ur. 1936)  (aktualizacja 2018-01-21)

 

1. Zainteresowania naukowe
2. Stopnie i tytuły zawodowe/naukowe
3. Droga zawodowa
4. Publikacje (spis w 3 załącznikach)
5. Najważniejsze zaangażowania badawcze
6. Najważniejsze zaangażowania dla praktyki proekologicznej
7. Popularyzacja
8. Konferencje naukowe
9. Zaangażowania w środowisku naukowym
10. Dydaktyka i kształcenie kadr
11. Prace muzealne
12. Wyróżnienia

 

1. Zainteresowania naukowe

            Ornitologia i ekologia miasta (patrz  p.5.)  oraz zastosowania praktyczne (p.6.) i popularyzacja wiedzy (p.8.) w tych dziedzinach.

2. Stopnie i tytuły zawodowe/naukowe

            Mgr (1959) na Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi UW, dr nauk. biol. (1968)  j.w., dr hab. spec. ekologia (1978) w Inst. Ekologii PAN, tytuł nauk. prof. (1992) od prezydenta Wałęsy na wniosek Inst. Ekologii PAN.

3. Droga zawodowa

            1959-1960 – asystent i kier. Pracowni Szczurów w Lab. Dezynfekcji Dezynsekcji i Deratyzacji Min. Zdrowia.

            W ciągu całego późniejszego okresu pracy naukowej (od 1960), do przejścia na emeryturę (2004) związany z Muzeum i Instytutem Zoologii PAN (dawniej Inst. Zoologii PAN):  1982-1991 - z-ca d.s. naukowych dyrektora Inst., 1991-2014 - członek Rady Naukowej, 1995-2003 – red. naczelny Acta Ornithologica, 1996-2002 - kierownik Pracowni Ornitol., promocja 6 doktorantów (1991-2013) i 2 magistrantów (na UW, 1985) , od 2004 emeryt na prawach profesora współpracownika MiIZ. 

4. Publikacje

            Razem 439 publikacji zestawionych w 3 w trzech częściach-załącznikach:

            W części „N”  - publikacje  NAUKOWE WAŻNIEJSZE (wówczas!), razem 99 pozycji (po przejściu na emeryturę – 20) w tym: większe prace na oryginalnym materiale – 31; syntezy, monografie, większe rozdz. w podręcznikach – 30; prace przeglądowe i problemowe  – 29; redakcje naukowe książek i zbiorów konferencyjnych – 6; powtórne wydania wcześniejszych publikacji  - 6; publikacje współautorskie – 34. publikacje zagraniczne lub z udziałem zagranicznych współautorów – 16; publikacje od 2005 (na emeryturze) – 19.  Spis w załączniku „N”

 

 

            W części „n”  - publikacje  NAUKOWE MNIEJ ZNACZĄCE, razem 112 pozycji (po przejściu na emeryturę – 18), w tym:  recenzje i doniesienia bibliograficzne – 35; streszczenia i konferencyjne inne drobne publikacje – 28; doniesienia, notatki faunistyczne, metodyczne i inne – 27; sprawozdania z konferencji i działalności naukowej – 14; przedmowy do książek naukowych – 3, publikacje współautorskie – 15; publikacje zagraniczne lub z zagranicznymi współautorami – 23;

przedruki i kolejne wydania wcześniejszych publikacji – 2; publikacje od 2005 (na emeryturze – 14. Spis w załączniku „n”

            W części „P”  - publikacje  POPULARNO-NAUKOWE, razem 228 pozycji (po przejściu na emeryturę  – 54) - w tym: artykuły w prasie codziennej i w czasopismach – 177; rozdziały w zbiorach książkowych  - 29; foldery, broszury i ulotki – 11; książki autorskie i redakcje naukowe książek popularno-naukowych - 5 (2 bis), przedmowy do książek – 3; publikacje współautorskie  - 22; przedruki i kolejne wydania wcześniejszych publikacji – 24; publikacje od 2005 (na emeryturze) – 51.

Spis w załączniku „P”

5. Najważniejsze zaangażowania badawcze („publ.” - patrz p.4. Publikacje)

            5.11.  Synurbizacja, fauna/przyroda miasta. Prace kompilacyjne dot. synurbizacji kosa (publ. 1988 i 1990), szerzej zjawiska synurbizacji ptaków i ssaków (6 publ. 1994-2009), także dot. bogactwa gatunkowego i stanu badań nad fauną W-wy (6 publ. 1990-2006), współautorstwo rozdziału w amerykańskim podręczniku kształtowania fauny miasta (publ. 2004). Przegląd badań w ramach atlasów ornitologicznych miast Europy (publ. 2013, w druku 2016?). Od 2014 koordynacja zespołu (ok. 38 uczestników) badającego społecznie przyrodę tego Parku Skaryszewskiego w W-wie, pod kątem jej składu (bioróżnorodności) oraz dla sformułowania wskazań proekologicznych dla urządzenia/użytkowania Parku. Wyniki tych kompleksowych badań (tło socjologiczne użytkowania, warunki abiotyczne, bioróżnorodność) w raporcie (publ. 2015, internet) i monografii książkowej (2016). Ten projekt, nadal trwający, jest krajowym (europejskim?) precedensem tak kompleksowego opisu naukowego przyrody (m,in. bioróżnorodności) śródmiejskiego parku oraz społecznego zaangażowania tak licznej grupy specjalistów w tego rodzaju przedsięwzięcie. Aktualnie w druku (Springer, międzynrodowy podręcznik) rozdział o atlasach awifauny miast europejskich.

            5.10. Awifauna W-wy. W latach 1961-1964, 1986-1990 oraz 1999-2000 kier. i bezpośredni udział w zespołowych (kilkudziesięciu uczestników) badaniach, których wynikiem były dwie kolejne monografie awifauny Warszawy – opisowa (1964) i atlas kartograficzny (2001), ok. 20 publikacji naukowych mojego autorstwa/współautorstwa i kilkadziesiąt publ. popularno-naukowych. Badania te pozwalają uznać Warszawę za miasto dotąd najlepiej poznane w kraju pod względem ornitologicznym oraz dały podstawę dla ochrony/kształtowania warszawskiej przyrody. Na marginesie tych badań także (we współautorstwie) wstępna inwentaryzacja ssaków Warszawy (publ. 1990, 1991).

            5.9. Reintrodukcja sokoła wędrownego w W-wie (1995-1999). Kierowanie, we współpracy z Radą Programu Restytucji Sokoła Wędrownego przy PZŁ, pomyślnie zrealizowanym  projektem, przywrócenia przyrodzie Warszawy lęgów gatunku, nieobecnego tu od lat 1950-tych. Wynikiem reintrodukcji był pierwszy w kraju, po wieloletniej przerwie udokumentowany lęg sokoła wędr. (na Pałacu Kultury) i od tamtego czasu stałe gniazdowanie w W-wie. 4 publ. 1995-2001 i kilka popularno-naukowych, współorganizacja sympozjum międzynarod. w 1995 i redakcja zbioru jego materiałów.   

            5.8. Zastosowanie skrzynek lęgowych dla kształtowania awifauny zieleni miejskiej (1982-1990). Kier. badań (1984-1985 na zlecenie władz W-wy) na 25 terenach w W-wie i Poznaniu. Wyniki (publ. 1992) określiły przydatność tej metody w warunkach parków miejskich. Ekspertyza-instrukcja (p. 6, publ. 1986) dla praktyki w zieleni miejskiej, 5 publ. popularyzujących (1987-1995).

            5.7. Awifauna osiedli mieszkaniowych W-wy (1981-1985). Inwentaryzacje ilościowe, również zimą) 11 terenów stworzyły obraz formowania się awifauny w różnych stadiach powstawania i zagospodarowania osiedli – od etapu budowy do pełnego rozwoju zieleni (3 publ. 1990-1994 – p.7) . Podsumowanie całości podobnych badań w kraju  (publ. 1987).

            5.6. Awifauna miast Eur. Środkowej i Wsch. (1982-1984). Badania, w ramach programu RWPG, oparte na materiale ankietowym z 27 miast (9 krajów) stworzyły obraz składu, zmian oraz uwarunkowań geograficznych miejskiej awifauny regionu (3 publ. 1985-1990).

            5.5.  Białołęka Dworska - skład i kształtowanie awifauny terenu przyszłego osiedla mieszkaniowego (1976-1980). Udział w badaniach zoocenologicznych (publ. 1981) oraz zaangażowanie edukacyjne (p. 7. i 11.)w ramach kompleksowego programu mającego na celu stworzenie przyrodniczych podstaw projektu tego osiedla (kier. prof. H. Skibniewska) w peryferyjnej dzielnicy W-wy.  

            5.4.  Awifauna miejskich terenów zielonych (1967-1978). Badania inwentaryzujące (również zimą) awifaunę parków i ogrodów działkowych 51 terenów w W-wie i 11 w miastach Wysoczyzny Siedleckiej (5 publ. 1981-1982). Ten materiał oraz analiza danych z innych miast stworzyły obraz składu i uwarunkowań awifauny różnych typów zieleni miejskiej w kraju, podsumowany w monografii (1983) stanowiącej podstawę habilitacji.

Inwentaryzacja awifauny P. Skaryszewskiego i opis jej zmian w ciągu 50 lat (publ. 2007).

            5.3.  Rola ptaków w agrocenozach (1971-1973) – krótkotrwały udział w pracach zespołu ornitologów (kier. prof. J. Pinowski), w ramach Międzynarod. Programu Biol. - IBP. Badania nad liczebnością szpaka w W-wie i składem pokarmu jego piskląt (publ. 1977, 1978) oraz nad konsumpcją, wybiórczością pokarmową, trawieniem i zdolnością do drapieżnictwa u gawronów hodowanych w wolierze (publ. 1977).

            5.2.  Awifauna Wysoczyzny Siedleckiej (1966-1970) – badania przerwane zmianą planów naukowych Instytutu. Wyniki w 3 opracowaniach faunistycznych (publ. 1972-1974), które służą aktualnym badaniom awifauny regionu.

            5.1.  Awifauna płd. części środkowego biegu Wisły. Badania zapoczątkowane pracą mgr na UW (1958-1959) w okolicy Warszawy, kontynuowane w IZ (1960-1965) na odcinku od ujścia Sanu do Warszawy. Wyniki w 5 publ. 1959-1968, podsumowane pracą dr i obszerną monografią (1971,1974) – dokumentem stanu awifauny ponad 200 km odcinka rzeki w okresie ówczesnego małego jej zagospodarowania. Patrz też  p.6.5. dot. warszawskiej Wisły.

6. Najważniejsze zaangażowania dla praktyki proekologicznej

            Działalność w dużej mierze powiązana z badawczą (patrz p.6.). 46 większych opracowań  eksperckich, m.in. z następujących dziedzin: - dla zastosowań w urbanistyce i planowaniu przestrzennym (14 prac),  inwentaryzacje i waloryzacje przyrody określonych terenów pod kątem jej ochrony (11 prac), badania pod kątem kształtowania przyrody (9). Spis prac w załączniku „Ekspertyzy”. Czynne zaangażowania, głównie w następujących dziedzinach:

            6.6.  Awifauna/przyroda zieleni miejskiej. Powiązanie z badaniami naukowymi inwentaryzującymi awifaunę (patrz p.5.4.) i zastosowanie skrzynek lęgowych (p.5.8.). Liczne opracowania i opinie eksperckie (od 1987) i publikacje pop.naukowe (p.7.). Udział w zespole konsultującym projekt rewaloryzacji Parku Skryszewskiego (2004-2005, dla ZOM) - 4 opracowania dla tego zespołu. Od 2014 koordynacja społecznego projektu (patrz p.5.11) „Przyroda P. Skaryszewskiego” realizującego kompleksowe badania użytkowania oraz przyrody martwej i żywej tego parku, m.in. pod kątem praktyki i edukacji ekologicznej.

            6.5.  Ochrona/kształtowanie przyrody warszawskiej Wisły. Udział w zespołach konsultujących zagospodarowanie rzeki i jej międzywala:

6)  „Świder bis” – plan zagospodarowania pasa nadwiślańskiego od ujścia Świdra do     Gocławia (1971-1972, kier. inż.arch. J.Sigalin;

5)  Czł. zespołu konsultującego przy warszawskiej Okr. Dyr. Gosp. Wodnej (1993-1995);

4)  Kierownictwo 7- osob. zespołu  autorów opr. „Fauna doliny Wisły” (publ. 2000);

3) Czł. sądu konkursu urbanistycznego „Wiślany Park Przyrodniczy” – (2005-2006);

2) Czł. Komisji d.s. Wisły w Kom. Dialogu Społecznego przy Biurze Ochr.Środ. (2007-2009); 

1)  Czł. Komitetu Sterującego projektu Life+ “Ochrona siedlisk kluczowych gatunków    ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji aglomeracji       warszawskiej” z (od 2011). 6 opracowań eksperckich dla w.w. Komitetu.

            6.4.  Ochrona ptaków gniazdujących w budynkach 10 publ. pop.-naukowych i naukowych (2005-2011) – m.in. folder (2005), ulotka (2007) i broszura (2008, 2010) . Kilka ekspertyz i opinii, liczne prelekcje i wywiady prasowe.

            6.3.  Prace dla planów urbanistycznych W-wy i regionu. 18 ważniejszych opracowań eksperckich, m.in. dla projektów osiedli mieszkaniowych - Białołęka Dworska (1976-1979) w zespole prof. Haliny Skibniewskiej i Nowa Saska Kępa (2006) dla pracowni prof. Stefana Kuryłowicza), dla proekologicznego zagospodarowania terenów zielonych (Ogr. Krasińskich, P.Skaryszewski, Pole Mokotowskie) oraz dla monografii przyrodniczej Gminy Centrum (1997).  Publ. naukowa (2011). Patrz też p.7.5.).

            6.2.  Ochrona lotnictwa przed kolizjami z ptakami. Reprezentant Polski, na 2 światowych (Kingston - Kanada 1969, Moskwa - 1982 i 5 europejskich konferencjach (1969-1982) i raporty z nich dla krajowych władz lotniczych, czł. (1969-1977) europejskiego kom. (Bird Strike Comittee Europe), 5 publikacji popularyzujących (1971-1978).

            6.1.  Ochrona przyrody Lasu Bielańskiego (od 1963). Dokumentacja ornitologiczna i inne działania dla ustanowienia (w 1973 r.) rezerwatu, trzy inwentaryzacje jego awifauny (publ.1967, 1982, 1991), raport o stanie przyrody Lasu (2002), ulotka (2003), obszerna ekspertyza projektu połączenia ul. Dewajtis w Lesie Biel. z Wisłostradą (2007), 2 wykłady na konferencji n.t. Lasu (2014), opiniowanie dla RDOŚ projektu planu ochrony  Lasu (2015 i 2016 – patrz zał. Ekspertyzy), rozdziały o przyrodzie Lasu w 5 książkach (publ. 1982, 1990, 2005, 2009, 2010 + wyd.2013) i w internecie (2013) – patrz p.5. Publikacje.

 

7. Popularyzacja

            Główne formy przekazu wiedzy przyrodniczej, związanego na ogół z w.w. badaniami (patrz p.5.) i działaniami dla praktyki proekologicznej (p.6.):

            7.1. Publikacje. Od 1962 ogółem 228 pozycji (patrz 4. załącznik „P”). M.in. 177 artykułów w 29 gazetach wielkonakładowych i innych periodykach, 29 rozdziałów w zbiorach książkowych, 3 książki (+ 2 wznowienia) i redakcje naukowe książek.

            7.2.  Wykłady, prelekcje, wycieczki ornitologiczne. Corocznie kilka (ogółem ponad sto?) dla stowarzyszeń ornitologicznych, gremiów przyrodniczych (np. Pol. Tow. Etologiczne 2007, 2016), Uniwersytetu Trzeciego Wieku, stowarzyszeń turystycznych, specjalistów od zieleni miejskiej i planowania urbanistycznego, lokalnych społeczności (np. warszawskiej dzielnicy Bielany), młodzieży szkolnej.    

            7.3. Wywiady prasowe. Corocznie co najmniej kilka – np. w latach 2010-2015 – 64 razy:  dla prasy drukowanej – 26 razy, telewizji – 20, radia – 18.

            7.4. Edukacja młodzieży.  Poza w.w. formami (patrz p.7.1.-3.) zorganizowanie i prowadzenie Klubu Ptakolubów w gazecie harcerskiej Świat Młodych (1975-1980), gdzie opublikowałem 62 artykuły, m.in. dwuletni cykl „Kalendarz Ptakoluba”, także klubowe spotkania i bezpośrednia opieka nad Klubem Ptakolubów przy szkole w Białołęce Dworskiej (1976-1978).

            7.5. Inne formy. M.in. Co roku liczne konsultacje specjalistyczne. Od 1965 częsta współpraca konsultacyjna z TVP. Opracowanie zestawu gatunków dla serii  numizmatycznej NBP „Zwierzęta zagrożone i chronione”, wieloletnia konsultacja poprawności wizerunków na tych monetach (1993-2003) oraz teksty folderów do nich (patrz 5. Publikacje – załącznik „n”). Zaangażowanie w imprezach Festiwalu Nauki – wycieczki i prelekcje (2000-2004). Ostatnio konsultacja projektu „Ptasiej ścieżki” w parkach dzieln. Bielany (realizacja 2015) i teksty do tablic na tej ścieżce.

8. Konferencje naukowe

            Udział i prezentacje na ponad 30 konferencjach krajowych i międzynarodowych w kraju oraz na 32 konferencjach zagranicznych (1969-2010) – m.in. 3 Międzynarod. Kongresach Ornitol. oraz na 6 konferencjach w USA i Kanadzie, 4 - w ZSRR, 1 – w ChRL. Współorganizacja 2 międzynarod. konferencji RWPG i 2 sympozjów na Międzynar. Kongresach Ornitol.

9. Zaangażowania w środowisku naukowym

            Krajowe: przez 31 lat prowdziłem (przewodniczący) Koło Warszawskie Sekcji Ornitol. Pol. Tow. Zool. (1961-1991), sekr. Komitetu Ekologii PAN (1981-1982), czł. kapituły Medalu im. Wiktora Godlewskiego (1994-2008), czł. Komitetu Zoologii PAN (1993-2002),

            Międzynarodowe: Komitet Ornitol. Stosowanej w ramach Intern. Ornithol. Congress (1986-1991), International Network for Urban Ecology w progr. UNESCO Man and Biosphere (1995-2001), rada redakcyjna. międzynarod. czasopisma Ecologia Urbana (od 1991), czł. INTECOL – Intern. Assotiation f. Ecology (1990-2000), czł. Bird Strike Committee Europe (BSCE) - międzynarod. kom. d.s. kolizji lotnictwa z ptakami (1969-1977).

 

10. Dydaktyka i kształcenie kadr

         Promocja 6 doktorantów (1991-2013) i 2 magistrantów (na UW, 1985). Wykłady seminaryjne w MiIZ i uczelniach (np. w 2015 – 2 na UW i 1 na SGGW), w 1989 na Rutgers Iniversity (USA) .

            Recenzje 8 prac doktorskich  (1988-2012), dorobku 6 kandydatów do habilitacji (1996-2012) oraz dorobku 8 kandydatów do tytułu/stanowiska prof. (1991-2012).

 

11. Prace muzealne

            W latach 1960-1972 różnego rodzaju zaangażowania przy zbiorze ornitologicznym MiIZ – zdobywanie (w latach 1960-tych) i preparowanie okazów ornitologicznych, porządkowanie, ewidencja i udostępnianie zbioru, udział w przemieszczeniu zbioru ornitol. z W-wy do magazynu w Łomnie.

12. Wyróżnienia

2017 – Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy przyznana przez Radę M. St. Warszawy;

2012 - dyplom uznania Pol. Tow. Zoologicznego „Za wkład w badania nad synurbijnymi           populacjami ptaków” ;

2008 - dyplom honorowy Zarz. Gł. Ligi Ochrony Przyrody;

2008? - nagroda Samorządu Woj. Mazowieckiego „...za zasługi dla kultury”;

2007 - dyplom uznania „...za wybitne zasługi dla Polskiego Tow.. Zoologicznego”;

2005 - Nagroda-Medal Mazowieckiej Niezapominajki „...za zaangażowanie i dokonania w         zakresie ochrony środowiska przyrodniczego.”;

2003 - dyplom honorowy m.st W-wy za książkę „Ptaki Warszawy 1962-2000” ;

1997 - Złota Odznaka Kraski  od Sekcji Ornitol. Polskiego Tow. Zoologicznego „...za    kierowanie przez 31 lat Kołem Warszawskim...”  w.w. Sekcji;

1995 - honorowe członkostwo Polskiego Tow. Zoologicznego;

1988 - Złoty Krzyż Zasługi (w PAN);

1985 i 1983 udział w 2 zespołowych  Nagrodach Min. Administr. i Gosp. Przestrzennej.

1984  - Medal 40-lecia Polski Ludowej.

Załącznik „N” - spis 96 publikacji naukowych znaczniejszych

Załącznik „n” - spis 106 publikacji naukowych mniej znaczących

Załącznik „P” - spis 225 publikacji popularno-naukowych